Concerns-Based Adoption Model (CBAM)
Een herinnering aan een meester
In de zomervakantie is Dolf van den Berg overleden op tachtig jarige leeftijd.
Hij was in de jaren negentig een van de hoogleraren bij de vakgroep Onderwijskunde aan de Katholieke Universiteit Nijmegen (KUN) de huidige Radboud Universiteit. In de jaren negentig werkte hij deels voor het Katholiek Pedagogisch Centrum (KPC) in Den Bosch en deels bij de Interdisciplinaire Studie Onderwijskunde (ISO) van de universiteit in Nijmegen. Hij werd daar collega van onder andere Caesarius Mommers, Cor Aarnoutse en Simon Veenman.
Ik noem deze drie hoogleraren, omdat ze de grootste invloed op mij en mijn ontwikkeling hebben gehad.
Caesarius Mommers was de belangrijkste kracht achter de aanvankelijke technische leesmethode Veilig Leren Lezen (VLL). De kans is groot dat jij, je moeder en je kinderen met deze methode hebben leren lezen in groep 3 of dat in de toekomst alsnog gaan doen. Frater Caesarius Mommers is in 2007 overleden.
Cor Aartnoutse heeft zich met name gericht op het begrijpend lezen. De methode ‘Wie dit leest’ zal ergens in de jaren negentig tot stand zijn gekomen. Tijdens en na mijn studie heb ik nog onderzoek gedaan naar verschillende deelvaardigheden op het gebied van begrijpend lezen, die later zijn verenigd in de methode Wie dit leest.
Simon Veenman heeft zich in mijn studietijd in de jaren tachtig vooral beziggehouden met het Directe Instructie Model (DIM) en de effecten van combinatieklassen op de leerresultaten van de leerlingen. Later heeft hij zijn aandacht verlegd onder andere richting coöperatief leren.
Tijdens mijn studie ben ik stage gaan lopen bij het Instituut Toegepaste Sociale Wetenschappen (ITS). Na mijn studie ben ik met wat toeval terechtgekomen bij de vakgroep Onderwijskunde. Mijn vroegere meesters werden nu mijn eerbiedwaardige collega’s.
Ergens begin jaren negentig is Dolf van den Berg gaan werken bij de vakgroep Onderwijskunde. Hij was bijna mijn promotor geworden bij mijn proces van doctorandus naar doctor. Hij werkte toen onder andere samen met professor doctor Vandenberghe uit Leuven. Samen deden ze onderzoek naar betrokkenheid van mensen bij veranderingen.
Het Concerns-Based Adoption Model (CBAM) heeft me geholpen bij het inzien hoe mensen waarschijnlijk reageren op veranderingen en of innovaties.
Bij elke verandering zal bijna elke persoon die erbij betrokken is eerst aan zichzelf denken. Kan ik dit wel? Dit wordt ik-betrokkenheid genoemd.
Daarna zal de persoon zich richten op de taak die hij of zij moet volbrengen. Hoe ziet de taak eruit? Dit wordt de taak-betrokkenheid genoemd.
En tot slot zal de persoon oog en oor krijgen voor andere mensen die bij een verandering betrokken zijn. De zogenaamde ander-betrokkenheid.
Dolf van den Berg heeft onderzoek gedaan naar dit model. Zelf gebruik en zie ik het model veelvuldig.
Dit jaar heb ik als Instituutsopleider van Fontys veel eerste jaar studenten mogen zien bij hun eerste leservaringen. Bevend als een rietje voor een klas staan op een been en een trillend blaadje met wat je wil gaan zeggen in de hand. Je ziet de ik- en taakbetrokkenheid zich voltrekken. Oog en oor voor de leerlingen is nog beperkt of niet aanwezig.
Ook ik, als nieuwbakken Instituutsopleider, volg nagenoeg hetzelfde proces. Kan ik wel wat van mij verwacht wordt? Welke taken horen bij de IO-er en welke bij de schoolopleider? Wat zijn de overeenkomsten en verschillen tussen Algemene Professionele Vorming verzorgt op Fontys en op de academische opleidingsscholen? En wat verwachten anderen van mij? De eerste, tweede, derde en vierde jaar studenten, de schoolopleiders, de APV-docenten en de werkplekbegeleiders (WPB)?
Wat ik vooral wil zeggen is dat het model heeft geholpen mijn eigen functioneren en het functioneren van anderen is een soort doorgaande lijn te plaatsen. Voor dit inzicht ben ik Dolf van den Berg nog steeds dankbaar.
Mvg Jan
Link naar site met meer informatie over CBAM: https://sedl.org/cbam/
Boek: Hall, G. E., & Hord, S. M. (2015). Ingrijpende verandering: Patronen, principes en kuilen (4e red.). Hogere Rivier van het Zadel, NJ: Pearson.